Jutro czwarta niedziela po Trójcy Świętej. Zachowały się trzy kantaty napisane przez Bacha na tę niedzielę: Barmherziges Herze der ewigen Liebe, BWV 185; Ich ruf zu dir, Herr Jesu Christ, BWV 177 i Ein ungefärbt Gemüte, BWV 24, którą wybrałem do dzisiejszego odcinka B!52.
Kantata Ein ungefärbt Gemüte, BWV 24 została wykonana po raz pierwszy 20 czerwca 1723 roku, trzy tygodnie po objęciu przez Johanna Sebastiana Bacha stanowiska kantora kościoła św. Tomasza. Niektórzy badacze uważają ją za pierwszą kantatę skomponowaną w całości w Lipsku. Jest znacznie mniejszych rozmiarów niż kompozycje wykonane w trzy poprzedzające niedziele (BWV 75, 76, 21), oprawa muzyczna niedzielnego nabożeństwa była jednak równie imponująca, bo Bach zdecydował wykonać tego dnia także napisaną jeszcze w Weimarze kantatę Barmherziges Herze der ewigen Liebe, BWV 185.
Ein ungefärbt Gemüte składa się z sześciu części i została rozpisana na trzy głosy solowe (alt, tenor, bas), czterogłosowy chór oraz zespół instrumentalny złożony z clarino*, dwóch obojów, dwóch obojów d'amore, dwojga skrzypiec, altówki i basso continuo.
Tekst finałowego chorału to pierwsza zwrotka hymnu Johanna Heermanna O Gott, du frommer Gott z 1630 roku, natomiast libretto do pozostałych części kantaty pochodzi z opublikowanego w 1714 roku zbioru Geistliche Poesie mit untermischten Biblischen Sprüchen und Choralen (Poezja dla duchownych z dołączonymi cytatami biblijnymi i chorałami), którego autorem jest Erdmann Neumeister. Bach uwydatnił symetrię tego tekstu i rozmieścił arie oraz recytatywy wokół umieszczonego centralnie chorału opartego o cytat z Kazania na górze: Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie! (Mt 7,12). Tekstowi Neumeistra zarzuca się brak ciepła, to - jak pisze o nim Gillies Whittaker - suche, dydaktyczne wypowiedzi i surowe potępienie występków ludzkości.
Bach musiał godzić w swojej pracy sprzeczne czasami oczekiwania, był też poddawany wielowymiarowej presji. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy był istniejący w luteranizmie podział na konserwatystów i pietystów. Wyznawcy pietyzmu zarzucali ortodoksyjnym luteranom kładzenie zbyt wielkiego nacisku na teologię i nauczanie oraz postulowali powrót do idei pierwotnego Kościoła - do żywej religii i ludowej pobożności. Niemiecki muzykolog Martin
Geck
uważa kantatę Ein ungefärbt Gemüte, BWV 24 za jeden z najlepszych przykładów godzenia przez Bacha tych dwóch stanowisk. Do bardzo rygorystycznego libretta Neumeistra, który był wrogiem pietyzmu, została napisana muzyka, w której wyszukana orkiestracja wpisuje się w wystawność liturgii preferowaną przez luteran ortodoksyjnych, natomiast liryczne melodie i przejrzysta kameralna budowa oddają tęsknotę pietystów za bardziej osobistymi relacjami z Chrystusem - "oschła teologia została podszyta cudownie ekspresyjną muzyką".
Doskonałym przykładem tego godzenia ognia z wodą jest otwierająca kantatę aria altowa Ein ungefärbt Gemüte, w której ciężkiemu tekstowi towarzyszy ujmująca, liryczna melodia i niezwykłe unisono skrzypiec i altówki przywołujące tytułowy "czysty umysł", albo jak chcą niektórzy tłumacze "nieskalaną duszę".
Zapraszam do obejrzenia przygotowanego na dziś filmu :).
_____________
Johann Sebastian Bach: Ein ungefärbt Gemüte, BWV 24
1. Aria (alt): Ein ungefärbt Gemüte
Amsterdam Baroque Orchestra & Choir
Ton Koopman
Bogna Bartosz, alt
Ein ungefärbt Gemüte
Von deutscher Treu und Güte
Macht uns vor Gott und Menschen schön.
Der Christen Tun und Handel,
Ihr ganzer Lebenswandel
Soll auf dergleichen Fuße stehn.
Umysł czysty, jak u dziecka,
Wierność i dobroć niemiecka,
Dla Boga i ludzi piękna to sprawa.
Chrześcijańskie czyny, praca
Cała droga życia nasza
Niech będzie na tych samych podstawach.