Jutro druga niedziela po Trójcy Świętej. Zachowały się dwie kantaty Bacha na ten dzień: Die Himmel erzählen die Ehre Gottes, BWV 76 oraz Ach Gott, vom Himmel sieh darein, BWV 2. O pierwszej z nich pisałem w zeszłym roku Odcinek 27, Trinitatis II (2017). Dziś kilka słów o drugiej z nich.
Kantata Ach Gott, vom Himmel sieh darein, BWV 2 została wykonana po raz pierwszy 18 czerwca 1724 roku. Jej tekst jest oparty na będącym parafrazą psalmu 12 chorale Marcina Lutra Ach Gott, vom Himmel sieh darein, opublikowanym w 1524 roku w Achtliederbuch, pierwszym luterańskim zbiorze hymnów. Kantata składa się z sześciu części, nieznany autor libretta w przeznaczonych dla chóru częściach pierwszej i ostatniej zachował wiernie tekst krańcowych strof hymnu Lutra, pozostałe strofy zostały przetworzone na potrzeby arii i recytatywów.
Bach rozpisał kantatę na trzy głosy solowe (alt, tenor, bas), czterogłosowy chór oraz zespół instrumentalny: cztery puzony, dwa oboje, dwoje skrzypiec, altówka i basso continuo.
Kantatę ropoczyna piękna fantazja chorałowa zbudowana w formie motetu, w stylu uważanym w czasach Bacha za przestarzały. John Eliot Gardiner uważa, że kompozytor użył tej formy, by podkreślić surowy charakter tekstu Lutra. O tenorowej arii, do której posłuchania dzisiaj zapraszam, napisał zaś tak:
"Potężna aria tenorowa (nr 5) utrwala powtarzający się wzorzec wznoszących się motywów w smyczkach i obojach przeciwstawionych opadającym figurom w continuo. Bach podchwytuje analogię „srebra oczyszczonego przez ogień” i nawrócenia (albo ponownego nawrócenia) się chrześcijan oczyszczonych przez Krzyż. Aluzja i sposób, w jaki Bach naśladuje ruch ciekłego metalu jest przypomnieniem nie tyle jego własnego zainteresowania metalami szlachetnymi i monetami, ale raczej ówczesnymi poszukiwaniami kamienia filozoficznego przez kolejnych aptekarzy i alchemików działających w drezdeńskim podziemiu dla Augusta II Mocnego, które w rezultacie – zamiast zmieniania innych metali w złoto – odkryły tajemnicę (Arcanum) porcelany."
Durchs Feuer wird das Silber rein,
Durchs Kreuz das Wort bewährt erfunden.
Drum soll ein Christ zu allen Stunden
Im Kreuz und Not geduldig sein.
Przez ogień srebro się oczyszcza,
Przez krzyż umacnia się Słowo.
Tak chrześcijanin w każdej godzinie
W krzyżu i w biedzie ma być cierpliwym.
***
James Gilchrist - tenor
The Monteverdi Choir
The English Baroque Soloists
John Eliot Gardiner - dyrygent