Jutro niedziela Trójcy Świętej, Trinitatis. W zeszłym roku pisałem o historii uroczystości Trójcy Świętej, o związanych z nią tradycjach, symbolach, wierzeniach (przypominam: jutro nie wolno używać metalowych narzędzi, w tym igieł, drutów i szydełek!) Odcinek 24 - Trinitatis (2017). Pisałem też o Gelobet sei der Herr, mein Gott, BWV 129, jednej z trzech zachowanych kantat Johanna Sebastiana Bacha na niedzielę Trójcy Świętej. Dziś o kolejnej.
***
W niedzielę, 2 listopada 1723 roku w Störmthal, oddalonej o 15 km od Lipska wsi - posiadłości Statza Hilmara von Fullen, syna i dziedzica radcy wojennego królów Polski i elektorów Saksonii Statza Friedricha von Fullen, odbyło się radosne święto – uroczystość konsekracji nowych organów. Był to pierwszy instrument zbudowany przez organmistrza Zachariasa Hildebrandta po szkoleniu i zatrudnieniu w warsztacie Gottfrieda Silbermanna we Freibergu.
Budowę instrumentu w nadzorował na zaproszenie sponsora, wspomnianego już Statza Hilmara von Fullena nie kto inny jak Johann Sebastian Bach. Lipski kantor był dziełem Hildebrandta bardziej niż usatysfakcjonowany, skomponował więc na uroczystość konsekracji kantatę, którą wykonał w Störmthal razem z chórem św. Tomasza oraz swoją żoną Anną Magdaleną jako solistką. Uczestnicy uroczystości otrzymali także książeczkę programową z librettem kantaty oraz obszernym tytułem wymieniającym wszystkie funkcje, które sprawował sponsor ich budowy, a także opisującym okoliczności związane z budową instrumentu oraz procesem jego akceptacji przez Johanna Sebastiana Bacha, Hochfürstl Anhalt-Cöthenischen Capell-Meister auch Directore Chori Musici Lipsiensis, und Cantore der Schulen zu St. Thomas (Kapelmistrza księcia Anhaltu-Köthen, dyrygenta chóru muzycznego w Lipsku oraz kantora Szkoły św. Tomasza).
Kantata, o której mowa to Höchsterwünschtes Freudenfest, BWV 194. Badacze uważają, że bazą dla kantaty na konsekrację organów była wcześniejsza świecka kompozycja Bacha z czasów Köthen. W Störmthal Bach wykonał sześć części przed kazaniem i sześć po nim (razem ponad 40 minut muzyki) a rozpisał ją na trzy głosy solowe (sopran, tenor, bas), czterogłosowy chór oraz zespół instrumentalny: trzy oboje, fagot, dwoje skrzypiec, altówka i basso continuo.
Bach wykorzystał kantatę ponownie już kilka miesięcy później, na niedzielę Trójcy Świętej 4 czerwca 1724 roku. Wykonano wtedy pierwszych sześć części kończących się wezwaniem do Trójcy Świętej:
Heilger Geist ins Himmels Throne,
Gleicher Gott von Ewigkeit
Mit dem Vater und dem Sohne,
Der Betrübten Trost und Freud!
Duchu Święty, proszę Ciebie,
Wszak Tyś równy w Trójcy Bóg,
Razem z Ojcem, Synem w niebie,
Pocieszyciel pośród trwóg!
Później Bach wykorzystał kantatę jeszcze co najmniej 2 razy: 6 czerwca 1726 roku (wersja skrócona ze zmienioną kolejnością części) oraz 20 maja 1731 roku w pierwotnej dwunastoczęściowej wersji z inauguracji organów w Störmthal.
Nieznany autor libretta kantaty złożył je z modlitwy Salomona na konsekrację świątyni, swojej własnej poezji oraz fragmentów hymnów: Treuer Gott, ich muß dir klagen Johanna Heermanna z 1630 roku oraz Wach auf, mein Herz, und singe Paula Gerhardta z roku 1647.
Zapraszam do posłuchania pierwszej części kantaty Höchsterwünschtes Freudenfest, BWV 194 w wykonaniu Monteverdi Choir i English Baroque Soloists pod dyrekcją Johna Eliota Gardinera. To utrzymany w charakterze francuskiej uwertury uroczysty chór z bardzo rozbudowaną warstwą instrumentalną. W załączonym klipie, oprócz różnych form wizerunku Trójcy Świętej możecie zobaczyć także organy w Störmthal, a także zdjęcia książeczki programowej, która była rozdawana w dniu pierwszego wykonania kantaty.
Höchsterwünschtes Freudenfest,
Das der Herr zu seinem Ruhme
Im erbauten Heiligtume
Uns vergnügt begehen lässt.
Höchsterwünschtes Freudenfest!
Ach, wytęsknione święto radości,
Gdy dla chwały swojej Pan
W swoim nowym domu nam
Szczęśliwie pozwala gościć.
Ach, wytęsknione święto radości!