Jutro piąta niedziela po Trójcy Świętej. Zachowały się dwie kantaty napisane przez Johanna Sebastiana Bacha na ten dzień: Wer nur den lieben Gott läßt walten, BWV 93 oraz Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88. W zeszłym roku pisałem o pierwszej z nich, dziś kilka słów o drugiej.

Kantata została wykonana po raz pierwszy 21 lipca 1726 roku. W kościołach czytano wtedy między innymi fragment Ewangelii według św. Łukasza o cudownym połowie ryb na Jeziorze Galilejskim. Tekst kantaty rozpoczyna się jednak od cytatu z Jeremiasza: Oto Ja poślę po wielu rybaków - mówi Pan - i ci ich wyłowią, proroctwa dotyczącego powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. Cytat ze św. Łukasza pojawia się dopiero w środkowym recytatywie: Jezus rzekł do Szymona: Nie bój się, odtąd ludzi będziesz łowił. W kończącym kantatę chorale wykorzystano ostatnią strofę hymnu Georga Neumarka Wer nur den lieben Gott läßt walten z roku 1641, tego samego, który rozpoczyna drugą z zachowanych kantat na piątą niedzielę po Trójcy Świętej. Nie znamy autora tekstu pozostałych części kantaty. Warto jednak dodać, że cały tekst został użyty już wcześniej przez Johanna Ludwiga Bacha (Siehe, ich will viel Fischer aussenden, JLB 23).

Kantata składa się z siedmiu części, z których trzy były wykonywane przed kazaniem, a cztery po nim. Została rozpisana na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor, bas), czterogłosowy chór, dwa rogi, trzy oboje d’amore (dopiski na manuskryptach głosów: Hautbois d’Amore 1, Hautbois d’Amore 2, Taille), dwoje skrzypiec, altówke i basso continuo. 

Zapraszam do posłuchania otwierającej kantatę arii basowej. Choć Bach – być może dlatego, że jest to tak naprawdę dwuczęściowy miniaturowy motet – nazwał tę część Basso solo.

John Eliot Gardiner napisał o niej tak:

"Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88 to dwupoziomowa kantata, w której Bach daje sobie dyspensę od początkowego chóru i wydaje się ignorować Ewangelię czytaną tego dnia a zwraca się do starotestamentowego tekstu o tropicielach (rybakach i myśliwych) wysłanych przez Boga, żeby zgromadzili jego rozproszony lud (Jeremiasz, 16:16). Rozbudowaną arię basową otwiera śpiewna barkarola na 6/8 z dwoma obojami d’amore i smyczkami. Nagle sceneria zmienia się w polowanie, allegro quasi presto, z szalejącą parą wysokich rogów dodanych do orkiestry jak gdyby miały paktować w tym biegu z przeszkodami. 

Powolny puls i pofalowanie jednych (linii instrumentalnych – przyp. BGN), z ciągle zmieniającym się rozmieszczeniem "Siehe!" oraz wielokrotnymi synkopami w innych sprawiają, że jest to – jeśli chodzi o zespół - twardy orzech do zgryzienia."

Oj te orzechy...

Siehe, ich will viel Fischer aussenden, spricht der Herr, die sollen sie fischen. 

Und darnach will ich viel Jäger aussenden, die sollen sie fahen auf allen Bergen 

und allen Hügeln und in allen Steinritzen.

Oto Ja poślę po wielu rybaków - mówi Pan - i ci ich wyłowią; 

potem poślę po wielu myśliwych, i ci ich upolują na każdej górze 

i na każdym pagórku, i w rozpadlinach skalnych.

***
Johann Sebastian Bach (1685-1750)

Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88
1. Basso solo

Klaus Mertens - bas

Amsterdam Baroque Orchestra

Ton Koopman - dyrygent

Jutro piąta niedziela po Trójcy Świętej. Zachowały się tylko dwie kantaty napisane przez Bacha na tę niedzielę: Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88, której pierwsze wykonanie miało miejsce 21 lipca 1726 roku i wykonana po raz pierwszy 9 lipca 1724 roku Wer nur den lieben Gott läßt walten, BWV 93, którą wybrałem do dzisiejszego odcinka B!52.

Tekst kantaty jest oparty na hymnie Wer nur den lieben Gott läßt walten Georga Neumarka z 1641 opublikowanym w 1657 roku w Fortgepflantzter Musikalisch-Poetischer Lustwald. W czasach Bacha była to pieśń ciesząca się dużą popularnością i śpiewano ją przez cały rok, jednak w edycjach na lata 1724 i 1725 obowiązującego w Saksonii Dresdner Gesangbuch (Śpiewnik Drezdeński) była przypisana właśnie do piątej niedzieli po Trójcy Świętej, stąd zapewne wybór tego tekstu przez Bacha.

Nieznany autor przygotowując pełne libretto kantaty, poszerzył hymn Neumarka o własne rozważania na temat czytań niedzielnych, przede wszystkim dotyczących wezwania do bycia cierpliwym w trudnym czasie i poddania się boskiej woli. Autor libretta nawiązuje tym samym do biblijnego opisu tego, co wydarzyło się kiedy Jezus wezwał uczniów do ponownego zarzucenia sieci po poprzednich, nieudanych połowach:

Skoro to uczynili, zagarnęli tak wielkie mnóstwo ryb, że sieci ich zaczynały się rwać (Łk 5,6)

Kantata składa się z siedmiu części i została rozpisana na cztery głosy solowe (sopran, akt, tenor, bas), czterogłosowy chór, dwa oboje, dwoje skrzypiec, altówkę, violę da gamba i basso continuo. Z pierwszego wykonania zachował się jedynie zapis basso continuo dla części od 1 do 4, pozostała część nut pochodzi z powtórnego wykonania, które miało miejsce w roku 1732 albo 1733.

Do dzisiejszego filmu wybrałem czwartą część kantaty, duet sopranu i altu Er kennt die rechten Freudesstunden. To bardzo wdzięczna i kunsztowna kompozycja, która została później zaadaptowana przez Bacha w słynnym cyklu organowych Chorałów Schüblerowskich (Wer nur den lieben Gott lässt walten, BWV 647).

_________

Johann Sebastian Bach (1685-1750), Kantata Wer nur den lieben Gott lässt walten, BWV 93

4. Aria (Duetto) - Er kennt die rechen Freudenstunden

Agnes Mellon - sopran

Charles Brett - alt

Collegium Vocale Gent

Philippe Herreweghe

Er kennt die rechten Freudesstunden,

Er weiß wohl, wenn es nützlich sei;

Wenn er uns nur hat treu erfunden

Und merket keine Heuchelei,

So kömmt Gott, eh wir uns versehn,

Und lässet uns viel Guts geschehn.

On prawe zna radości czasy,

On przecież wie, co korzyść da.

Gdy tylko wierność znajdzie naszą,

Nie widząc żadnej zdrady w nas

To przyjdzie Bóg niepostrzeżenie

By dobrze się darzyło nam.