B!52, Odcinek 83 - Trinitatis V

Jutro piąta niedziela po Trójcy Świętej. Zachowały się dwie kantaty napisane przez Johanna Sebastiana Bacha na ten dzień: Wer nur den lieben Gott läßt walten, BWV 93 oraz Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88. W zeszłym roku pisałem o pierwszej z nich, dziś kilka słów o drugiej.

Kantata została wykonana po raz pierwszy 21 lipca 1726 roku. W kościołach czytano wtedy między innymi fragment Ewangelii według św. Łukasza o cudownym połowie ryb na Jeziorze Galilejskim. Tekst kantaty rozpoczyna się jednak od cytatu z Jeremiasza: Oto Ja poślę po wielu rybaków - mówi Pan - i ci ich wyłowią, proroctwa dotyczącego powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. Cytat ze św. Łukasza pojawia się dopiero w środkowym recytatywie: Jezus rzekł do Szymona: Nie bój się, odtąd ludzi będziesz łowił. W kończącym kantatę chorale wykorzystano ostatnią strofę hymnu Georga Neumarka Wer nur den lieben Gott läßt walten z roku 1641, tego samego, który rozpoczyna drugą z zachowanych kantat na piątą niedzielę po Trójcy Świętej. Nie znamy autora tekstu pozostałych części kantaty. Warto jednak dodać, że cały tekst został użyty już wcześniej przez Johanna Ludwiga Bacha (Siehe, ich will viel Fischer aussenden, JLB 23).

Kantata składa się z siedmiu części, z których trzy były wykonywane przed kazaniem, a cztery po nim. Została rozpisana na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor, bas), czterogłosowy chór, dwa rogi, trzy oboje d’amore (dopiski na manuskryptach głosów: Hautbois d’Amore 1, Hautbois d’Amore 2, Taille), dwoje skrzypiec, altówke i basso continuo. 

Zapraszam do posłuchania otwierającej kantatę arii basowej. Choć Bach – być może dlatego, że jest to tak naprawdę dwuczęściowy miniaturowy motet – nazwał tę część Basso solo.

John Eliot Gardiner napisał o niej tak:

"Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88 to dwupoziomowa kantata, w której Bach daje sobie dyspensę od początkowego chóru i wydaje się ignorować Ewangelię czytaną tego dnia a zwraca się do starotestamentowego tekstu o tropicielach (rybakach i myśliwych) wysłanych przez Boga, żeby zgromadzili jego rozproszony lud (Jeremiasz, 16:16). Rozbudowaną arię basową otwiera śpiewna barkarola na 6/8 z dwoma obojami d’amore i smyczkami. Nagle sceneria zmienia się w polowanie, allegro quasi presto, z szalejącą parą wysokich rogów dodanych do orkiestry jak gdyby miały paktować w tym biegu z przeszkodami. 

Powolny puls i pofalowanie jednych (linii instrumentalnych – przyp. BGN), z ciągle zmieniającym się rozmieszczeniem "Siehe!" oraz wielokrotnymi synkopami w innych sprawiają, że jest to – jeśli chodzi o zespół - twardy orzech do zgryzienia."

Oj te orzechy...

Siehe, ich will viel Fischer aussenden, spricht der Herr, die sollen sie fischen. 

Und darnach will ich viel Jäger aussenden, die sollen sie fahen auf allen Bergen 

und allen Hügeln und in allen Steinritzen.

Oto Ja poślę po wielu rybaków - mówi Pan - i ci ich wyłowią; 

potem poślę po wielu myśliwych, i ci ich upolują na każdej górze 

i na każdym pagórku, i w rozpadlinach skalnych.

***
Johann Sebastian Bach (1685-1750)

Siehe, ich will viel Fischer aussenden, BWV 88
1. Basso solo

Klaus Mertens - bas

Amsterdam Baroque Orchestra

Ton Koopman - dyrygent