Słów było już sporo. Czas na fotografie...

Kromer Biecz Festival 2018 w obiektywie Baroque Goes Nuts!

W Bieczu czas płynie wolniej, spokojniej, szumy codzienności docierają w dużo mniejszym natężeniu. Festiwalowe koncerty zaczynają się po południu, jest więc czas, żeby skupić się na sobie. Swoich emocjach, myślach, potrzebach. Miałem sporo czasu na prawdziwe odpoczywanie. Bez gonitwy i zwyczajowego łatania dziur czasoprzestrzennych. W Bieczu nic nie musiałem.

Niedziela koncertowa zaczęła się w Binarowej, w drewnianym kościele p.w. św. Michała Archanioła wpisanym na listę kulturalnego dziedzictwa ludzkości UNESCO. To o nim swoją Starą pieśń na Binnarową napisał Miron Białoszewski. Z zewnątrz kościół specjalnie się nie wyróżnia, ale kiedy wejdzie się do środka, wywołuje zdumienie. Barokowe ołtarze; rzeźbione ławy; stropy, belki, arkady i ściany pokryte przedziwnymi, kolorowymi malowidłami; niezliczone rzeźby; tęcza, która dźwiga Pasję. I anioły. Nieprzebrane rzesze aniołów. Samych Michałów naliczyłem z pomocą proboszcza miejscowej parafii aż czterech; w tym tego, który spogląda na wszystko z samego szczytu głównego ołtarza.

[…]
Gdy prowadzili ołtarz,
święty Michał stał na szczycie,
trzymał miecz zapylony
i wagę z przydrożnym kurzem.
Ale pułap kwiecisty
kościoła
był za niski
dla archanioła,
więc przefrunął ponad chór,
wziął miecz, wagę,
na niej kurz
i tak czuwa.
[…]

Miron Białoszewski, "Stara pieśń na Binnarową"

W kościele pw. Św. Michała Archanioła zagrał w sobotę zespół Musica Graciana (Aleksandra Lesner, Marta Michalak – skrzypce barokowe; Radosław Dembiński – viola da gamba; Marcin Bajon – violone; Kamil Lis – pozytyw szkatulny), którym od klawesynu dyrygował Maksymilian Święch. Usłyszeliśmy program Pubblicato in Venezia, na który złożyły się utwory wydane w XVII wieku w Wenecji przez takich kompozytorów jak Biagio Marini, Giovanni Picchi, Salomone Rossi, Giovanni Battista Buonamente czy Marcin Mielczewski.

Słuchałem tego programu wcześniej już dwa razy, na koncercie w toruńskich Jordankach i w czasie transmisji internetowej z Forum Synagoga w Ostrowie Wielkopolskim. Za każdym razem, także w Binarowej, podziwiam pasję z jaką młodzi ludzie podchodzą do muzyki, świeżość, pozytywną energię, istną burzę uczuć. W Binarowej swoje dodała też natura. Na koniec koncertu zesłała burzę z piorunami. Była Moc!!!

W Binarowej usłyszeliśmy Wenecję wieku XVII, koncert finałowy Kromer Biecz Festival 2018 przeniósł nas do Wenecji osiemnastowiecznej. Program oparty na wokalno-instrumentalnych i instrumentalnych utworach Antonio Vivaldiego zaprezentowali w Kolegiacie pw. Bożego Ciała: Anna Radziejewska – mezzosopran oraz Royal Baroque Ensemble w składzie Grzegorz Lalek, Alicja Sierpińska – skrzypce barokowe; Małgorzata Feldgebel – altówka barokowa; Jakub Kościkiewicz – wiolonczela barokowa; Grzegorz Zimak – kontrabas barokowy i Henryk Kasperczak – teorba. Całością pokierowała od klawesynu Lilianna Stawarz.

Koncerty (i spektakle operowe) z udziałem tych artystów to zawsze gwarancja pięknych muzycznych wrażeń. Nie inaczej było w Bieczu.

Anna Radziejewska to mezzosopranistka światowego formatu, w niedzielę zawładnęła więc sercami i wyobraźnią słuchaczy. Każdą arią, każdym recytatywem malowała inne obrazy: raz wzruszające, intymne i subtelne; raz intensywne, dramatyczne i pełne żaru. Motyle w brzuchu wyczyniały niecodzienne harce.

Wyśmienicie zabrzmiał pod dyrekcją Lilianny Stawarz zespół instrumentalny. Po wykonanym porywająco Koncercie e-moll na smyczki i basso continuo, RV 134 Antonio Vivaldiego rozległy się gromkie oklaski, a siedzący przede mną Bruno Cocset zakrzyknął głośno: bravo! Rekomendacja to nie byle jaka. Bruno Cocset jest zdobywcą prestiżowej Premio Internazionale Antonio Vivaldi, nagrody przyznawanej za wybitne nagrania włoskiej muzyki dawnej przez Istituto Italiano Antonio Vivaldi.

W czasie koncertu zespół wykonał też Musette i Menueta z opery Georga Friedricha Händla Alcina, HWV 34. Cała opera będzie miała swoją premierę już we wrześniu na IV Festiwalu Oper Barokowych Dramma per Musica w Warszawie (Festiwal Oper Barokowych Dramma per Musica). Apetyt został zaostrzony.

Na bis usłyszeliśmy przepiękne, senne arioso Manlio Sonno, se pur sei sonno z trzeciego aktu opery Tito Manlio Antonio Vivaldiego oraz pieśń Do Ludmiły Karola Kurpińskiego, po której przez publiczność przebiegł szmer: za krótko, za krótko…

Wszystko co, dobre kiedyś się jednak kończy. Kiedy w poniedziałek rano patrzyłem z okna pociągu na znikające powoli średniowieczne miasto na zielonym wzgórzu, zrobiło mi się najzwyczajniej w świecie smutno. Żal się było żegnać…

cdn...

Wczorajszy dzień należał na Kromer Biecz Festival do Agnieszki Budzińskiej-Bennet, Chóru Polskiego Radia, zespołu viol renesansowych Compass i do samego Biecza.

Biecz to małe, ale pełne uroku i tajemnic królewskie miasto "utkane gotykiem w zielonym wzgórzu". Nie pomylił się Białoszewski. O wczorajszym poranku pogoda sprzyjała spacerom, obszedłem więc miasto dookoła, wzdłuż i wszerz i jeszcze raz dookoła. Przez jeden most na Ropie, przez drugi. Jest pięknie. Zielone, okwiecone wzgórze a na nim poukładane piętrami domy, baszty, kościoły, mury. I strzelista biała wieża ratuszowa. Na nią też wszedłem. Widok z góry jest oszałamiający. Nie będę pisać więcej, w jednej z kolejnych relacji pokażę to wszystko na zdjęciach.

Wieczorem w Kolegiacie pw. Bożego Ciała wystąpił Chór Polskiego Radia i zespół viol renesansowych Compass. Agnieszka Budzinska-Bennett, która pokierowała zespołami, przygotowała na ten wieczór niezwykły program złożony z 10 Psalmów Królewskich ze zbioru Melodiæ ná psalterz polski, przez Mikoláiá Gomólke vczynioné. Przyznaję, że koncert był dla mnie ogromnym pozytywnym zaskoczeniem. Mikołaj Gomółka ubrał w prostą czterogłosową formę rymowane, stroficzne psalmy z Psałterza Dawidowego przekładania Jana Kochanowskiego. Nudne? Wcale. Psalmy zabrzmiały z wielkim wdziękiem, różnorodnością kolorystyczną, artykulacyjną i dynamiczną. Zmieniały się też konfiguracje zespołu. Słyszeliśmy Psalmy śpiewane przez chór, solistów, kwartet solistów, czy wreszcie wersje instrumentalne.

Znakomity Chór Polskiego Radia, soliści (zjawiskowe Anna Zawisza sopran i Katarzyna Wiwer), zespół viol renesansowych, Ziv Braha, który czynił cuda na lutni oraz kierująca wszystkim charyzmatyczna Agnieszka Budzińska-Bennett w doskonały sposób oddali charakter psalmów-wierszy Kochanowskiego. Gdzie miały bić pioruny - biły; gdzie serce miało śpiewać - śpiewało, a kiedy w Psalmie 110 zabrzmiał bęben - zacząłem rezonować. Ze wzruszenia, z przejęcia, z szacunku dla tekstu Kochanowskiego i muzyki Gomółki. Bywają koncerty, na których nie słucham muzyki, tylko doświadczam jej całym sobą. Tak właśnie było w piątkowy wieczór w bieckiej Kolegiacie pw. Bożego Ciała. Z niecierpliwością będę czekać na płyty z Psalmami Gomółki i Kochanowskiego. Dwie pierwsze już chyba całkiem niedługo.

Ostatnim punktem programu był koncert Bruno Cocseta, czyli druga część Suit na wiolonczelę solo Johanna Sebastiana Bacha. Przyznam, że koncert przyjąłem z mieszanymi uczuciami. Poprzedniego dnia byłem oczarowany spójnością opowieści Cocseta. Wczoraj było inaczej. Piąta i czwarta suita (zostały wykonane w takiej właśnie kolejności) były rozedrgane, dość nerwowe, niepewne intonacyjnie, zdawało się, że artysta cały czas szuka odpowiedniego brzmienia. Być może wynikało to trochę z problemów z instrumentami, już na samym początku w wiolonczeli pękł mostek. Wymiana instrumentu na inny musiała być dekoncentrująca.

To, co tak mnie zachwyciło w czwartek, ożyło tylko na chwilę w dramatycznej, niemal łkającej Sarabandzie ze suity piątej, a potem już na dobre w zagranej na koniec VI Suicie D-dur, BWV 1012. Wrócił spokój, spójna narracja, pozytywne emocje, magiczny nastrój.

Czasami robię sobie ćwiczenie polegające na opisaniu tego, co się wydarzyło jednym słowem. Dla wczorajszego dnia najlepiej pasuje słowo: uśmiech.

W Bieczu wszyscy się do siebie uśmiechają. Znika dystans, spada napięcie, rodzą się pozytywne emocje, łatwiej jest nawiązywać relacje, trudniej o irytację, choćby powód do niej był doskonały. Uśmiech jest w Bieczu przyjemnie wszędobylski.

Piątek był dla mnie bardzo intensywny. Najpierw podróż z Krakowa, potem aż trzy koncerty i spotkanie z artystami. Ale kiedy wieczorem wracałem do hotelu, wcale nie czułem zmęczenia.

Pierwszy koncert wypełniła we franciszkańskim kościele pw. św. Anny muzyka Jana Pieterszoona Sweelincka, jego gdańskiego ucznia Paula Sieferta oraz utwory z Tabulatury Jana z Lublina i Tabulatury Gdańskiej, które na klawesynie i na pozytywie zagrał Leon Berben. Był też akcent bardzo polski - Poolse alemande ("Soll es sein"), SwWV 330 Sweelincka, czyli Polska allemande. Były w niej i polskie rytmy, i polskie melodie. Szczególnie pięknie wybrzmiały echa tańca Hayduczky, zapisanego między innymi w Tabulaturze Jana z Lublina. Piękne podsumowanie idei, którą zrozumiałem jako myśl przewodnią koncertu - łatwość, z jaką właśnie muzyka budowała mosty między Europą i Polską.

W bieckiej Kolegiacie pw. Bożego Ciała usłyszeliśmy zespół Huelgas Ensemble kierowany przez Paula van Nevela, jednego z pionierów wykonawstwa świadomego historycznie. I tutaj muzyka polska przeplatała się z muzyką europejską, przede wszystkim kompozytorów franko-flamandzkich. "Na wyrażanie emocji ma wpływ to, czego człowiek doświadcza przez pierwszych sześć lat swojego życia" - powiedział na spotkaniu przed koncertem szef Huelgas Ensemble. "Kompozytorzy franko-flamandzcy widzieli w swojej ojczyźnie, na południe od Brugii i Gandawy, krajobraz zdominowany przez wzgórza układające nieskończenie się jedno za drugim. I horyzont, który był dla nich końcem świata". Tak była też muzyka, którą usłyszeliśmy na wczorajszym koncercie, zdominowana przez prowadzone przez głosy imitacje i oparta na cantus firmus, horyzoncie, który jest dla nich punktem odniesienia. Koncert oczarował biecką publiczność. Byliśmy świadkami i uczestnikami muzycznego misterium, które wprowadziło nas w zupełnie inny świat: intymny, magiczny, ciepły, niepokomplikowany, spokojny.

Na zakończenie intensywnego dnia przenieśliśmy się z powrotem do Franciszkanów. Pierwszą rzeczą, która wzbudzała zainteresowanie melomanów, a właściwie pierwszymi pięcioma rzeczami, były wiolonczele. Znakomity wiolonczelista Bruno Cocset przywiózł ze sobą kilka instrumentów, żeby pokazać bieckiej publiczności historię wiolonczeli, to jak rozwijała się do czasów Bacha. Po trzech utworach dodanych do programu (m.in. Domenico Gabriellego i Tomaso Antonio Vitalego) przyszedł czas na główny punkt programu, trzy pierwsze Suity na wiolonczelę solo, BWV 1007-1009. Johanna Sebastiana Bacha. Interpretacje Cocseta były niezwykle świeże; czasami zaskakujące, przede wszystkim jeśli chodzi o artykulację; były bardzo ludzkie, pełne pięknych, czystych emocji, które w dużym natężeniu przepływały między artystą a publicznością. Reakcja słuchaczy była żywiołowa. Bruno Cocset podziękował za to w najlepszy z możliwych sposobów: dwoma bisami. Dzisiaj u Franciszkanów usłyszymy kolejne trzy suity. Już się nie mogę doczekać!

Kromer Biecz Festival to nie tylko święto muzyki dawnej. Świętuje całe miasto i pokazuje melomanom z całej Polski to, co ma najlepszego. Kalendarz wydarzeń towarzyszących festiwalowi, których organizatorem lub współorganizatorem jest Gmina i Miasto Biecz jest wypełniony równie mocno jak kalendarz koncertów. Są spacery z przewodnikiem, warsztaty, pokazy musztry ratuszowej, spotkania z artystami i wiele, wiele innych. Dla gości otwierają się także miejskie instytucje: Biblioteka, Miejskie Centrum Kultury, Muzeum Ziemi Bieckiej, Dom z Basztą, kino. Punkt Informacji Turystycznej jest w czasie Festiwalu otwarty aż do 22:00 a o pełnych godzinach z Wieży Ratuszowej rozlega się sygnał Festiwalu. (Jeśli siędobrze wsłuchacie, słychać go na załączonym filmiku)

Jest więcej niż pewne, że cel wszystkich wysiłków wkładanych w organizację Festiwalu został osiągnięty. Na długo przed koncertami gromadzą się tłumy melomanów, kościoły są wypełnione do ostatniego miejsca, jeszcze przed północą Rynek jest szczelnie wypełniony samochodami a w sobotnie południe po mieście spacerują niespiesznie dziesiątki, jeśli nie setki turystów. To imponujące.

W zielonym wzgórzu
utkali gotykiem
gród
złotników
pasamoników
białoskórników
[…]
Tkali gród na wzgórzu,
tkali gród średniowieczny…

(Miron Białoszewski, "Średniowieczny gobelin o Bieczu")

Dawno, dawno temu bywałem w Bieczu często. Nawet bardzo. Zajmowałem się przemysłem naftowym i obowiązki wzywały mnie regularnie do Rafinerii w Jaśle i Rafinerii Nafty Glimar w Gorlicach. A że Biecz jest mniej więcej w połowie drogi, był zwykle moją bazą. Wstyd przyznać, ale nie miałem wtedy ani czasu, ani szczególnej potrzeby poznawania miasta. Wspomnienia z tamtych czasów jednak pozostały. Różne. I takie mrożące krew w żyłach, jak palenie papierosów z panią Halinką przy działającej instalacji do przerobu ropy w Gorlicach, i przemiłe, jak słoiki z marynowanymi rydzami, które dostawałem w Jaśle od pana Stasia…

Czasoprzestrzeń wykręciła niezłego pirueta i teraz jadę do Biecza zupełnie po coś innego. Bardzo miłym pretekstem do tego wyjazdu stało się zaproszenie od organizatorów Kromer Biecz Festival. W końcu zobaczę od właściwej strony miasto, które jest nazywane małym Krakowem lub polskim Carcassonne; posłucham muzyki we wnętrzach zabytkowych bieckich kościołów; zanurzę się w atmosferę miasteczka; poznam ludzi, którzy tam mieszkają. Po prostu.

W tym roku Kromer Biecz Festiwal odbędzie się od 1 do 5 sierpnia. Będziemy mogli usłuszeć na nim: mocne brzmienie historycznych instrumentów dętych w wykonaniu zespołu Oltremontano z Antwerpii; zespół wokalny Triplum; słynny ze swoich interpretacji polifonii renesansowej Huelgas Ensemble; Chór Polskiego Radia i zespół viol renesansowych kierowany przez Agnieszkę Budzińską-Bennet, którzy wykonają Psalmy Mikołaja Gomółki, a także Annę Radziejewską i Royal Baroque Ensemble pod dyrekcją Lilianny Stawarz w przebojowym programie Barocco Amato. Wystąpią też znakomici soliści. Bruno Cocset wykona na dwóch koncertach Suity wiolonczelowe, BWV 1007-1012, Johanna Sebastiana Bacha; Léon Berben zagra na klawesynie i organach kompozycje Jana Pieterszoona Sweelincka, a także utwory pochodzące z Tabulatury Jana z Lublina i Tabulatury Gdańskiej; Anna Zawisza i Anna Wiktoria Swoboda zaprezentują program Miłość niebiańska i Miłość ziemska a Sławomir Zubrzycki zagra na violi organista, instrumencie zrekonstruowanym na podstawie Codice Atlantico Leonarda da Vinci.

Dzięki festiwalowi będzie można też poznać okolice Biecza. W Binarowej,  we wpisanym na listę światowego dziedzictwa UNESCO drewnianym kościele św. Michała Archanioła zagra zespół Musica Graciana, którym od klawesynu zadyryguje Maksymilian Święch. Kościół w Binarowej od zawsze inspiruje artystów. W 1889 roku Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer wykonali wiele szkiców kościoła w czasie wycieczki naukowej ze Szkołą Sztuk Pięknych, a przywołany na początku Miron Białoszewski napisał po spotkaniu z kościółkiem Starą pieśń na Binnarową, przez wielu uważaną za jeden z najpiękniejszych polskich wierszy XX wieku. Coś w tym jest…

[...]
O Anioły-Stróże,
o deski w różnym kolorze
od kaplicy swojej wyjdźcie,
tęczę z drewna nam pokażcie,
w skrzyp cichuśki i lekkuśki
odemknijcie drzwi kościoła.

Otworzyły!
[...]