B!52, Odcinek 35 - Trinitatis X

Jutro 10. Niedziela po Trójcy Świętej. Mieszkańcy Lipska byli tego dnia bombardowani obrazami totalnej destrukcji. Czytano nie tylko fragment Ewangelii według św. Łukasza, w którym Jezus zapowiada zagładę Jerozolimy, ale też spisaną przez Józefa Flawiusza naoczną relację z wojny rzymsko-żydowskiej w roku 70, w czasie której ostatecznie zburzono świątynię w Jerozolimie. Żyli jeszcze w Lipsku ludzie, którzy pamiętali spustoszenia, które przyniosła wojna trzydziestoletnia, więc wizje, które roztaczano musiały być bardzo sugestywne.

A do tego wszystkiego dokładał się jeszcze Bach...

Schauet doch und sehet, ob irgendein Schmerz sei wie mein Schmerz, der mich troffen hat. Denn der Herr hat mich voll Jammers gemacht am Tage seines grimmigen Zorns.

Spójrzcie i patrzcie: Czy jest ból równy mojemu bólowi, który mnie zadano, którym dotknął mnie Pan w dniu zapalczywości swojego gniewu?

(Lm 1:12)

Tak rozpoczyna się jedna z kantat, którą Johann Sebastian Bach napisał na 10.  niedzielę po Trójcy Świętej - Schauet doch und sehet, ob irgendein Schmerz sei, BWV 46. Nieznany autor zestawił w niej swoją poezję z cytatem biblijnym oraz chorałem Balthassara Schnurra z 1633 roku. W sposób typowy dla tamtych czasów pierwsza część utworu jest wypełniona obrazami gniewu i nieszczęścia, natomiast druga jest nawoływaniem do nieustającego żalu za grzechy.

Kantata składa się z sześciu części i została rozpisana na trzy głosy solowe (alt, tenor i bas), czterogłosowy chór, trąbkę suwakową, dwa flety proste, dwa oboje da caccia, dwoje skrzypiec, altówkę i basso continuo.

Pierwsza część kantaty chór Schauet doch und sehet, ob irgend ein Schmerz sei to muzyczne opracowanie cytatu z Lamentacji Proroka Jeremiasza. Do tekstu, który jest częścią responsorium Wielkiego Piątku, muzykę napisało wielu kompozytorów. Georg Friedrich Händel użył go na przykład w oratorium Mesjasz, HWV 56 w arioso poprzedzającym scenę śmierci Chrystusa.

Bach opracował tekst w formie preludium i fugi. Materiał preludium został użyty ponownie przez kompozytora w roku 1733 w Glorii z Mszy h-moll we fragmencie Qui tollis peccata mundi (Który gładzisz grzechy świata). Pod koniec życia Bach włączył całą Glorię do Wielkiej mszy h-moll, BWV 232.

Zapraszam do posłuchania pierwszej części kantaty Schauet doch und sehet, ob irgend ein Schmerz sei, BWV 46 w wykonaniu Collegium Vocale Gent pod dyrekcją Philippe Herreweghe.