B!52, Odcinek 41 - Michaelis

I nastapiła walka na niebie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem.

I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło.

I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię, został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie (Ap 12: 7-9)

Kantaty Johanna Sebastiana Bacha powstawały nie tylko na niedziele, ale też na inne ważne święta. Jednym ze stałych świąt w luterańskim roku liturgicznym była uroczystość św. Michała Archanioła (niem. Michaelis, Michaelistag) przypadająca 29 września. Zachowały trzy kompletne kantaty skomponowane z tej okazji: Herr Gott, dich loben alle wir, BWV 130; Es erhub sich ein Streit, BWV 19 oraz Man singet mit Freuden vom Sieg, BWV 149. Za napisane na Michaelis uchodzą także Concerto, BWV 149/1a (poprzednio BWV Anh. 198) oraz Nun ist das Heil und die Kraft, BWV 50 - jedno z najbardziej niezwykłych i tajemniczych dzieł Bacha.

Święty Michał Archanioł jest jedną z niewielu postaci, które występują zarówno w Biblii (w Starym i Nowym Testamencie), pismach apokryficznych, jak i w Koranie. W zachodnim chrześcijaństwie obchody uroczystości św. Michała Archanioła mają początki już w V wieku. 30 września 493 roku poświecono św. Michałowi bazylikę przy Via Salaria na przedmieściach Rzymu a wigilia rocznicy tego wydarzenia, 29 września stała się datą, w którą kościół obchodzi uroczystość św. Michała. W dawnym Lipsku zbiegało się to jednym z trzech tradycyjnych wielkich targów (pozostałe dwa odbywały się w Nowy Rok i Jubilate, czyli trzecią niedzielę po Wielkanocy), które w roku 1497 król Maksymilian I (od 1508 - cesarz) zatwierdził jako cesarskie i nadał im specjalne przywileje, włączając w to zakaz organizowania w ich czasie jakichkolwiek innych targów w sąsiednich diecezjach.

Wszystkie utwory skomponowane przez Bacha na Michaelistag są niezwykle uroczyste, jednak najbardziej zapierający dech w piersiach jest chorał Nun ist das Heil und die Kraft, BWV 50 - wielka fuga na pięć chórów - dwa czterogłosowe chóry wokalne i trzy instrumentalne (3 trąbki, 3 oboje i smyczki).

Badacze nie są zgodni, co do okoliczności powstania Nun ist das Heil und die Kraft. Nie zachował się manuskrypt a na najwcześniejszej kopii nie ma nazwiska Bacha, dlatego stawiana jest nawet daleko idąca i kontrowersyjna teza, że to nie Bach jest w istocie autorem chorału (Joshua Rifkin). Najbardziej popularna jest jednak opinia, że BWV 50 jest częścią zaginionej kantaty przeznaczonej na uroczystość św. Michała Archanioła. Bo kto inny wśród niemieckich kompozytorów tamtych czasów oprócz Bacha, mógł wpaść na takie ekstremalne nagromadzenie idei, dając jednocześnie wrażenie olbrzymiej przestrzeni i majestatu? - pyta Sir John Eliot Gardiner...

Tekst Nun ist das Heil und die Kraft, BWV 50 to fragment Apokalipsy św. Jana następujący po opisie zwycięskiej walki św. Michała Archanioła ze smokiem:

Nun ist das Heil und die Kraft und das Reich und die Macht unsers Gottes seines Christus worden,

weil der verworfen ist, 

der sie verklagete Tag und Nacht vor Gott.

Teraz nastało zbawienie, potęga i królowanie Boga naszego i władza Jego Pomazańca, 

bo oskarżyciel braci naszych został strącony, 

ten, co dniem i nocą oskarża ich przed Bogiem naszym (Ap 12:10)

Zapraszam do obejrzenia przygotowanego na dzis klipu oraz posłuchania Nun ist das Heil und die Kraft, BWV 50 w wykonaniu Amsterdam Baroque Orchestra & Choir pod dyrekcją Tona Koopmana.