W cyklu poświęconym kantatom Bacha jutrzejsza niedziela ma znaczenie szczególnie symboliczne, ponieważ jej tradycyjna nazwa to właśnie Cantate, od słów Psalmu 98:
Cantate Domino canticum novum, alleluia; quia mirabilia fecit Dominus, alleluia.
Śpiewajcie Panu pieśń nową, alleluja; bo cuda uczynił Pan, alleluja.
W krajach anglosaskich określa się czasem niedzielę Cantate potoczną nazwą "Sing-song Sunday", a zwyczajowym tematem kazania wtedy liturgiczna rola śpiewu i muzyki.
W baroku znaczenie śpiewania i muzykowania było w liturgii dużo większe niż teraz. Stąd do obowiązków Bacha jako lipskiego kantora należało między innymi pisanie kantat (z wł. cantate - śpiewać). Nie wiadomo, ile dokładnie ich powstało. Nekrolog z 1754 roku, którego autorem był prawdopodobnie Johann Friedrich Agricola i który ukazał się drukiem w ostatnim wydaniu „Musikalische Bibliothek” Lorenza Christopha Mizlera, wspomina, że Bach skomponował "pięć rocznych cykli muzyki kościelnej na wszystkie niedziele i dni świąteczne" ("Fünf Jahrgänge von Kirchenstücken, auf alle Sonn- und Festtage"). Dawałby to liczbę ponad 275, a jak chcą niektórzy badacze nawet ponad 320 kantat kościelnych. Do dziś zachowało się około 2/3 z nich, o pozostałych mamy informacje bardzo ograniczone albo nie mamy ich wcale. Nie można też zapominać o kantatach świeckich, których zachowało się niewiele ponad połowa z około 50 napisanych.
Znaczenie kantat Bacha w historii muzyki jest nie do przecenienia. Niemiecki muzykolog Alfred Dürr pisze o nich, że "są świadectwem najwyższej ze sztuk, dziedzictwa chrześcijaństwa oraz historii i kultury Zachodu i dlatego powinniśmy nieść je w przyszłość" a to wymaga nie tylko zrozumienia ich kontekstu kulturowego, ale przede wszystkim "wnikliwego spojrzenia na ich znaczenie dla naszych czasów"...
Z kantat, które Bach napisał na niedzielę Cantate zachowały się dwie: Wo gehest du hin? BWV 166, która została wykonana w roku 1724 i napisana w roku następnym kantata Es ist euch gut, daß ich hingehe, BWV 108. Zachowało się też napisane przez Salomona Francka libretto do kantaty Leb ich, oder leb ich nicht, BWV Anh. 191.
Kantata Wo gehest du hin?, BWV 166 została wykonana po raz pierwszy 7 maja 1724 roku . Nieznany autor libretta kantaty (niektórzy badacze sugerują autorstwo Christiana Weissa Starszego) rozpoczął je od cytatu-pytania Wo gehest du hin? (Dokąd idziesz?) zaczerpniętego z Ewangelii według św. Jana, został także użyty tekst pierwszej zwrotki hymnu Wer weiß, wie nahe mir mein Ende napisanego przez księżną Emilię Julianę von Schwarzburg-Rudolstadt (sopranowy chorał, którego można posłuchać na załączonym filmie) oraz - w chorale finałowym - trzecia zwrotka hymnu Bartholomäusa Ringwaldta Herr Jesu Christ, ich weiß gar wohl. Przesłanie całego tekstu dotyczy nieuchronności śmierci i traktowania życia na ziemi jako drogi ludzkiej duszy do Raju.
Sześcioczęściowa kantata jest przeznaczona na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor, bas), obój, dwoje skrzypiec, altówkę i basso continuo oraz czterogłosowy chór w finale kantaty.
Do przygotowanego na dziś filmu wybrałem trzecią część kantaty - chorał Ich bitte dich, Herr Jesu Christ - w której wykonywany zwykle przez sekcję sopranów chóru cantus firmus słyszymy na tle energetycznego unisona smyczków.
Ich bitte dich, Herr Jesu Christ,
Halt mich bei den Gedanken
Und lass mich ja zu keiner Frist
Von dieser Meinung wanken,
Sondern dabei verharren fest,
Bis dass die Seel aus ihrem Nest
Wird in den Himmel kommen.
***
Panie Jezu, proszę Cię,
Niech ten zamiar we mnie trwa.
Nie daj myśli zachwiać się,
By sprostała w każdy czas
Ale w tym pozostać daj,
Aż osiągnie dusza Raj,
I gdy z gniazda wyjdzie swego.
_____________Johann Sebastian Bach
Kantata Wo gehest du hin?, BWV 166
3. Chorał Ich bitte dich, Herr Jesu Christ
Amsterdam Baroque Orchestra & Choir
Ton Koopman
0 komentarze:
Prześlij komentarz