B!52, Odcinek 82 - Narodzenie św. Jana Chrzciciela

Jutro czwarta niedziela po Trójcy Świętej. W tym roku wypada 24 czerwca i dlatego obchodzimy także uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela. W zeszłym roku pisałem z tej okazji o Nocy Świętojańskiej, kwiecie paproci, marzeniach panien o zamążpójściu, sobótkach, górach w płomieniach i ogrzmiewaniu wody. Odcinek 26, Narodzenie św. Jana ChrzcicielaNapisałem też o jednej z trzech zachowanych kantat na św. Jana - Ihr Menschen, rühmet Gottes Liebe, BWV 167. Dziś o następnej: Christ unser Herr zum Jordan kam, BWV 7 która została wykonana po raz pierwszy 24 czerwca 1724 roku w Lipsku.

Tekst kantaty jest oparty o napisany w roku 1541 hymn Marcina Lutra Christ unser Herr zum Jordan kam. Melodia w skali doryckiej jest jeszcze starsza, pochodzi ze zbioru hymnów Johanna Waltera Eyn geystlich Gesangk Buchleyn z roku 1524, w którym była przypisana do tekstu innego hymnu, Es woll uns Gott genädig sein. Hymn Lutra został opublikowany w roku 1543 z dodatkowym opisem: "Pieśń duchowa o naszym Świętym Chrzcie, która krótko podsumowuje czym on jest, kto go ustanowił i jakie są jego dobrodziejstwa". Pierwsza i ostatnia strofa zostały użyte bez zmian w pierwszej i statniej części kantaty. Pozostałe zostały sparafrazowane przez nieznanego poetę.

Kantata składa się z siedmiu części i została rozpisana na trzy głosy solowe (alt, tenor, bas), czterogłosowy chór oraz zespół instrumentalny: dwa oboje d’amore, dwoje skrzypiec koncertujących, dwoje skrzypiec, altówkę i basso continuo.

Zapraszam do posłuchania drugiej części kantaty, arii basowej Merkt und hört, ihr Menschenkinder, w której – jak pisze John Eliot Gardiner – "za pomocą bardzo zróżnicowanych modulacji, długości i akcentów Bach doprowadza swoją pracę kaznodziei do perfekcji". Szczególnie charakterystyczny jest wiolonczelowy akompaniament. Julian Mincham pisze o nim tak: "Składająca się z pięciu nut opadająca figura obrazuje polewanie wodą chrzcielną (…). Jest niezwykle przenikająca, pojawia się w krótkiej arii około 140 razy, zawsze na wiolonczeli i nigdy niepodejmowana przez głos solowy."

Aria Merkt und hört, ihr Menschenkinder zostaje w pamięci długo po tym, jak zabrzmią jej końcowe nuty. Mawiam o utworach, które siedzą sobie w głowie gdzieś głęboko, które podśpiewuję, i o których sobie przypominam w najmniej spodziewanych okolicznościach, że są „przyjemnie natarczywe”…

Merkt und hört, ihr Menschenkinder,

Was Gott selbst die Taufe heißt.

Es muss zwar hier Wasser sein,

Doch schlecht Wasser nicht allein.

Gottes Wort und Gottes Geist

Tauft und reiniget die Sünder.

Zważ i słysz człowieczy rodzie

Co nazywa chrztem sam Bóg.

Wszak w nim woda musi być,

Jednak to nie woda lecz,

Boże słowo, Boży duch

Chrzczą i czyszczą grzesznych.

***

Johann Sebastian Bach (1685-1750)
kantata Christ unser Herr zum Jordan kam, BWV 7
2. Aria (bas) Merkt und hört, ihr Menschenkinder

Thomas E. Bauer - bas
Chorus Musicus Köln / Das Neue Orchester
Christoph Spering - dyrygent