B!52, Odcinek 54 - Advent III

Jako, że w okresie lipskim Johann Sebastian Bach nie pisał kantat na trzy niedziele poprzedzające Boże Narodzenie (tempus clausum), zachowała się tylko jedna kantata napisana przez niego na trzecią niedzielę Adwentu: skomponowana jeszcze w Weimarze Ärgre dich, o Seele, nicht,  BWV 186a. Bachowi przypisywano jeszcze kantatę Das ist je gewißlich wahr, nadano jej nawet w katalogu Bach Werke Verzeichnis numer 141, jej autorem jest jednak Georga Philipp Telemann, stąd występuje w katalogu jego dzień pod numerem TWV 1:183.

Kantata Ärgre dich, o Seele, nicht,  BWV 186a została wykonana po raz pierwszy w Weimarze 13 grudnia 1716 roku. Czytano wtedy w kościołach między innymi fragment z Ewangelii według św. Mateusza o uwięzieniu św. Jana Chrzciciela i o świadectwie Jezusa o Janie.

Libretto kantaty opiera się na tekście Salomona Francka, opublikowanym później w zbiorze Evangelische Sonn- und Fest-Tages-Andachten oraz na chorale Ludwiga Helmboldta. Po przeprowadzce do Lipska, Bach wykorzystał kantatę ponownie, jednak z innej okazji - na siódmą niedzielę po Trójcy Świętej w roku 1723 (11 lipca). Kantata została powiększona wtedy do dwóch części rozdzielonych w czasie liturgii kazaniem. Zostały dodane recytatywy, zmienione nieznacznie teksty arii a ostatni chorał został zastąpiony jedenastą zwrotką hymnu Paula Speratusa Es ist das Heil uns kommen her z roku 1523, dwunasta zwrotka tego hymnu została też dodana jako chorał zamykający część kantaty wykonywaną przed kazaniem.

Dla porządku przedstawiam kolejność części kantaty BWV 186a, w nawiasie jest podany numer, który część przybrała w lipskiej wersji kantaty (BWV 186):

1. Chór: Ärgre dich, o Seele, nicht (1/11)
2. Aria (bas): Bist du, der da kommen soll (3/11)
3. Aria (tenor): Messias läßt sich merken (5/11 - tytuł: Mein Heiland läßt sich merken)
4. Aria (sopran): Die Armen will der Herr umarmen (8/11)
5. Aria (sopran, alt): Laß Seele, kein Leiden (10/11)
6. Chorale: Darum, ob ich schon dulde

Kantata Ärgre dich, o Seele, nicht została rozpisana na cztery głosy solowe (sopran, alt, tenor, bas), czteroglosowy chór oraz zespół instrumentalny: dwa oboje, taille, dwoje skrzypiec, altówka i basso continuo z fagotem. 

Nie są dostępne nagrania weimarskiej wersji kantaty Ärgre dich, o Seele, nicht. Zapraszam więc do posłuchania początkowego chóru z wersji lipskiej w wykonaniu English Baroque Soloists & Choir pod dyrekcją Johna Eliota Gardinera, który o tej części pisze, że nie jest ani kwiecista, ani uroczysta, ale na swój sposób bardzo ekspresyjna. Nie wiadomo też, co dodaje jej więcej elokwencji, partie instrumentalne (smyczki zdwojone przez instrumenty stroikowe), czy głos chóru...

Ärgre dich, o Seele, nicht,

Dass das allerhöchste Licht,

Gottes Glanz und Ebenbild,

Sich in Knechtsgestalt verhüllt,

Ärgre dich, o Seele, nicht!

Nie martw się, o duszo ma.

Że najwyższa Światłość ta,

Boga blask i Obraz Boży,

W sługi ciele sam się korzy.

Nie martw się, o duszo ma!