Es ist vollbracht! Wykonało się!
To już ostatni „barokowy” post, który swoje główne miejsce znajduje na moim prywatnym facebookowym koncie. Coś się kończy, coś zaczyna. Barok nie znika, wprost przeciwnie, o tym jednak w sobotę, dzisiaj o oratoriach pasyjnych Bacha...
Jutro Wielki Piątek, to właśnie tego dnia Jan Sebastian Bach wykonywał swoje oratoria pasyjne. Ile ich było? Nekrolog z 1754 roku, którego autorem był prawdopodobnie Johann Friedrich Agricola i który ukazał się w ostatnim wydaniu „Musikalische Bibliothek” Lorenza Christopha Mizlera, wspomina o pięciu pasjach napisanych przez Bacha, z których jedna była rozpisana na podwójny chór. Tę akurat prosto jest zidentyfikować, ponieważ się zachowała. To Pasja według św. Mateusza BWV 244 – dzieło, które jest uważane przez wielu za najdoskonalszą kompozycję Mistrza. Jest to też jednak kompozycja bardzo wymagająca, której wagi – jak pokazał ostatni koncert w Filharmonii Poznańskiej – nie są czasem w stanie unieść nawet wielkie nazwiska. Było, minęło. Drugą pasją, która zachowała się do naszych czasów jest Pasja według św. Jana BWV 245, skromniejsza od Mateuszowej, ale nie mniej piękna. Zachowało się też napisane przez Picandra libretto do Pasji według św. Marka BWV 247 oraz informacje o jej wykonaniach, w związku z czym podejmowane są próby rekonstrukcji tej pasji. Pisałem już o tym w jednym z poprzednich tekstów (Reminiscere) przypomnę tylko, że większość materiału muzycznego pochodzi w niej z innych utworów Bacha. Podobnie było prawdopodobnie w przypadku wykonanej przez Bacha w Lipsku trzy razy Pasji według św. Łukasza BWV 246.
Pozostaje ostatnia z pięciu pasji wymienionych przez Nekrolog. Jest prawdopodobne, że mógł się on odnosić do utworu, który powstał jeszcze przed zatrudnieniem Bacha na stanowisku kantora w Lipsku (na przykład do pasji wykonanej w Wielki Piątek w 1717 roku w kaplicy zamku Friedenstein w Gotha, która została skomponowana, kiedy Bach przebywał w Weimarze, stąd jej potoczna nazwa „Weimarer Passion”) albo do niezachowanego utworu skomponowanego do tekstu Picandra „Erbauliche Gedanken auf den Grünen Donnerstag und Charfreitag über den Leidenden Jesum. Do pasji wykonanych przez Bacha w Lipsku należy też doliczyć utwory innych kompozytorów, które Bach zdecydował się zaprezentować mieszkańcom Lipska. Są to oratoria pasyjne skomponowane przez Gottfrieda Heinricha Stölzla i Carla Heinricha Grauna oraz pasje Georga Philippa Telemanna i Georga Friedricha Handla napisane do libretta, którego autorem jest Barthold Heinrich Brockes (Brockes Passion).
Wielkopiątkowe pasje były wykonywane przez Bacha w jednym z dwóch głównych kościołów Lipska – w lata nieparzyste w kościele św. Tomasza, w lata parzyste w kościele św. Mikołaja. Po raz pierwszy zgodę na wykonanie w czasie liturgii wielkopiątkowych nieszporów dwuczęściowej pasji otrzymał w roku 1721 poprzednik Bacha na stanowisku kantora – Johann Kuhnau (6.04.2017, Johann Kuhnau). W naszych czasach pasje Bacha wykonuje się zwykle na koncertach, dlatego postanowiłem przybliżyć porządek wielkopiątkowej liturgii, w czasie których były wykonywane w czasach Bacha:
1. Hymn „Da Jesus an den Kreuze stund” przy biciu dzwonów
2. PASJA, część 1
3. Hymn „O Lamm Gottes, unschuldig”
4. Pozdrowienie z ambony
5. Hymn „Herr Jesu Christ, dich zu uns wend"
6. Kazanie (które trwało około godziny!)
7. PASJA, część 2
8. Motet:”Ecce quomodo moritur” Jacoba Handla
9. Hymn „O Traurigkeit, o Herzeleid"
10. Kolekta i błogosławieństwo
11. Hymn: „Nun danket alle Gott”
A teraz odrobina muzyki - Pasja według św. Jana i towarzysząca śmierci Jezusa na krzyżu altowa aria „Es ist vollbracht! (Wykonało się!)” z towarzyszeniem pięknego, pastelowego i nieco ciemnego dźwięku violi da gamba. Warto posłuchać tej arii w skupieniu i pomyśleć, że każdy koniec, który zdarza się nam w życiu, jest też początkiem czegoś nowego, zwykle o wiele bardziej radosnego i pełnego...
_______________________
Johann Sebastian Bach, Pasja według św. Jana BWV 245
Aria "Es ist vollbracht!"
Es ist vollbracht!
O Trost vor die gekränkten Seelen!
Die Trauernacht
Läßt nun die letzte Stunde zählen.
Der Held aus Juda siegt mit Macht
Und schließt den Kampf.
Es ist vollbracht!
Wykonało się!
O pociecho dla chorych dusz;
Noc żałoby
Pozwól mi zliczyć ostatnie godziny.
Bohater Judy zwyciężył z siłą
I zakończył walkę.
Wykonało się!
0 komentarze:
Prześlij komentarz