Odcinek 13, Iudica

Piąta niedziela Wielkiego Postu - Iudica, od pierwszych słów Introitu z Psalmu 42, który był kiedyś przewidziany na tę niedzielę: "Iudica me, Deus, te discerne causam meam de gente non sancta (Wymierz mi, Boże sprawiedliwość i broń mojej sprawy przeciw ludowi, co nie zna litości)". Przed reformami liturgicznymi drugiej połowy XX wieku nazywało się ją Niedzielą Pasyjną, rozpoczynała bowiem okres bezpośredniego przygotowania do Pasji. W Niemczech z powodu przyjętego zwyczaju przysłaniania krzyża i figur ciemnym suknem jest to "Schwarzer Sonntag" (czarna niedziela).

Podobnie, jak na poprzednie niedziele Wielkiego Postu Bach, z powodu trwającego tempus clausum, nie skomponował żadnej kantaty. Wybrałem więc kantatę, która od zawsze kojarzy mi się właśnie z czasem Pasji, choć sama nie została na ten okres napisana. To "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen" (Płacze, jęki, troski, lęki)" BWV 12.

Jan Sebastian Bach napisał ją w Weimarze do tekstu złożonego z fragmentów biblijnych; poezji, której autorem był prawdopodobnie Salomon Franck oraz, chorał finałowy, do tekstu ostatniej zwrotki hymnu Samuela Rodigasta "Was Gott tut, das ist wohlgetan". Bach wykonał "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen" dwa razy. Po raz pierwszy w kaplicy weimarskiego zamku 22 kwietnia 1714 roku, po raz drugi już w Lipsku - 30 kwietnia 1724 roku. Na jej manuskrypcie widnieje tytuł: "Concerto a 1 Oboe, 2 Violini, 2 Viole, Fagotto è 4 Voci coll' Organo".

A dlaczego ta właśnie kantata kojarzy mi się z czasem Pasji? Otóż Bach wykorzystał później początkowe frazy pierwszej części chorałowej z tej kantaty w Credo Wielkiej Mszy h-moll BWV 232. We fragmencie o ukrzyżowaniu (Crucifixus). Poźniej ten sam motyw rozwinął Franciszek Liszt w Wariacjach na temat "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen" oraz w Preludium "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen"

John Eliot Gardiner pisze o początku kantaty "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen", że jest to "tombeau", jedna z najbardziej wzruszających i wywierających największe wrażenie części ze wszystkich kantat napisanych przez Bacha do czasu jej powstania.

__________________

Johann Sebastian Bach, "Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen" BWV 12
Amsterdam Baroque Orchestra
Ton Koopman - dyrygent

Weinen, Klagen,

Sorgen, Zagen,

Angst und Not

Sind der Christen Tränenbrot,

Die das Zeichen Jesu tragen.

Płacze, jęki.

Troski, lęki,

Bóle, męki

Ci za chleb powszedni mają,

Co do Pana się przyznają.